نایین از نگاه دیگر

عکسی که مشاهده می فرمایید مربوط به نمای خارجی امامزاده سلطان سید علی (ع) نایین است که حدود 100 سال پیش توسط جرج استیونس سیاح انگلیسی از آن عکس برداشته است .گویا این سیاح انگلیسی در آن زمان می دانسته روزی فرا خواهد رسید که ما آگاهی و کفایت نگهداری حتی یک آجر از این بنای دوره ی صفویه را نداریم و همه با خاک یکسان شده بر باد خواهدرفت بدون اینکه کسی فکر کند نایین که امروز به خاطر فقر اقتصادی و عدم امکانات رفاهی و فقدان مراکز علمی و صنعتی پیشرفته جزو کوچکترین و محروم ترین شهرستان های کشور محسوب می شود در چهار قرن پیش چه معماران کار آمد و خوش ذوقی داشته که توانسته اند در شهری که مسلماً فقیر تر و محروم تر از اکنون بوده و همه منازل به صورت اتاق های محقر و چند خانه وار در یک منزل زندگی می کرده اند بنایی به این ارتفاع با آجر خالص ساخته شود اما از طرفی گویای این واقعیت است که متولیان امور این قصبه کم جمعیت و کوچک در آن زمان چه اهمیت و برجستگی در فرهنگ مردم می دیدند که دست به احداث این سردر معتبر برای امامزاده زده اند .اگر عظمت ائمه اطهار محرک این اثر بوده امامزادگان اولی تر و مهمتر هم در شهرستان های مختلف وجود دارد که خیلی از آنها بنایی به این قدمت ندارند که گنبد کاشی و رواق و گچبری و ستون های آنچنانی و سردری از آجر خالص درآن زمان برایشان ساخته شود و اگر فهم و شعور مردمان و متولیان آن زمان باعث بوده متحیرم اکنون چرا تفکر و اندیشه ما در حفظ آثار تاریخی این گونه سیر قهقرایی طی کرده است ای کاش جامعه شناس قهاری که در علم روانشناسی نیز متبحر باشد پیدا می شدو ما را از این تعجب کشنده و اعصاب شکن نجات می داد و به ما می فهماند که چه خفت وننگی در آثار تاریخی وجود دارد که اینگونه خصمانه بدون هیچ گونه مشورتی با کارشناسان میراث فرهنگی فقط با پشتوانه معجزه آسای پول و قدرت و با سوء استفاده از بیخبری عوام به تخریب آثار باستانی دست می زنیم .شاید بعضی تصور کنند که مراد و منظور نگارنده عدم پیشرفت ونوسازی و ترقی است و همه چیز ما بایدبه همان صورت قدیم حفظ شود در حالی که اصلاً چنین نیست چه مدینه فاضله ای محبوب تر از شهرستانی که زادگاه آبا و اجدادی ما بوده و پیشرفت همه جانبه آن باعث رشک و غبطه دیگر شهرستان ها باشد اصلاًیک تقاضای غیر طبیعی و ادعایی غیر ممکن است که به اصطلاح دست به سیاه و سفید نزنند و در طول زمان همه چیز به همان حالت اولیه نگه داشته شود مسلماً هیچ وقت و هیچ کس چنین تقاضایی را نخواهد داشت و مطرح نخواهد کرد چون مخالف با سیر طبیعی این جهان است .آنچه منظور نظر است حفظ بناهای تاریخی به شیوه نوین و با اجرای نقشه های منطبق با اصول میراث فرهنگی است .بدون هیچ گونه تعارف و چابلوسی بگویم ،تضعیف و تخریب یک اثر تاریخی شهر یدون اجازه میراث فرهنگی و بدون در نظر گرفتن اهمیت و اعتبار پیشینه تاریخی ان اهانت به فهم و شعور و عقل و کفایت همه مردمان شهر می باشد چرا که هر مهمان عادی یا پژوهشگرو محقق غیر بومی که از این خرابکاری های تأسف بار آگاه شود و در مراجعات مکرر خود به بناها متوجه این روش های زیان بار شود قضاوت کلی در باره همه مردمان آن شهر می کند و معتقد می شود که وقتی کسی نسبت به اعمال ناهنجار و خراب کردن بنا های تاریخی هیچ صدای اعتراضی از مردم نخواهد شنید مسلماً نسبت به اعمال خود دقت نظر و دور اندیشی نخواهد داشت و فکر خواهد کرد که همه مردم این شهر بی فرهنگ و بی اطلاع از اهمیت آثار تاریخی خود هستند چرا که اگر اطلاع و آگاهی داشتند فشار افکار عمومی و اعتراض مردم مانع از بین رفتن آثار باستانی می گردید .از طرفی سکوت مردم ومسؤولین در آن شهر بهترین بستر برای انواع خلافکاری ها و سرقت ها خواهد شد .به سرقت رفتن سنگ نوشته های عتیقه و خراب شدن بناهای تاریخی را در این چند سال اخیر با گذشته مقایسه کنید تا متوجه شویدمنظورم چیست.اگرسرقت ها توسط مردمان این شهر انجام گرفته وا اسفا به حال این شهر و اگر از مردمان غیر بومی صورت پذیرفته نتیجه و عکس العمل همین سکوت و بی اطلاعی زیان بار است چراکه می دانند هیچ صدای اعتراضی نخواهند شنید و مردم نمی دانند در این شهر چه می گذرد و هیچ گونه باز خواستی در این قبال وجود نخواهد داشت مطمئن باشید اهمیت و اعتباری که دیگر شهرستان ها برای نایین قائل هستد به برکت رجال پاکدامن و نامور و عظمت آثار باستانی است .امروز که دیگر از آن فرزانگان جز نام و یادی باقی نمانده لااقل لیاقت نگهداری آثار تاریخی خود را داشته باشیم نایین در دوره های مختلف تاریخی افراد ارزنده و یادگار های برجسته ای دارد از قبل از اسلام گرفته بنایی مثل نارنج قلعه تا دوران قاجار بنایی مانند خانه تاریخی فاطمی مشهود است اما گاهی اوقات فکر می کنم آیندگان ما به چه اثر هنری از دورانی که ما در آن هستیم افتخار خواهندکرد؟! ودر آینده چه اثرشگفت انگیزی از ما باقی خواهند ماند جز خراب کردن آثار تاریخی و بی تفاوتی در نگهداری میراث نیاکان.وقتی توریست های خارجی و مهمانان ایرانی که از کشور های پیشرفته وشهرهای بزرگ مانند تهران به نایین وارد می شوند و از کنار عظیم ترین مراکز علمی وفرهنگی وبرجسته ترین اساتید وپژوهشگران برخاسته اند وبه این شهر آمده اندمسلماً انواع واقسام پاساژ ها ومغازه های لوکس ومدرن وساختمان های آسمان خراش رادیده اند ونیازی به بازبینی ماکت های ساخته شده از روی مدل ساختمان های خود توسط ما را ندارند .بنابراین آنچه آنها را به این شهر می کشاند دیدن همین خشت وگل ها وآثار باستانی وتاریخی است وگرنه چه چیز دلخوش کننده ای در این شهر وجود دارد که بتواند یک توریست خارجی یا شهروند ایرانی را اقناع روحی کند یا تفریحی خستگی زدا وتنوعی فرح افزا برایش فراهم کند ؟!؟متأسفانه کسی را که درخواب غفلت باشد می توان متوجه بعضی مسایل کرد وبیداری وآگاهی بخشید اما امان از وقتی که کسی خودش را به خواب بزند چنین شخصی هیچ گاه حاضر به تفکر وخردمندی نیست چون می داند بیداریش منجر به به خطر افتادن بسیاری از موقعیت هایش خواهد شد ومنافع مادی واداری این اشخاص در همین تجاهل نهفته است .تنها راه عزت باقیمانده نایین این است قبل از هرگونه اقدام در حریم آثار تاریخی وبافت قدیم اهمیت این بناها مدنظر کلیه مردم ومسؤولین قرار گیرد.

همای گو مفکن سایه شرف هرگز در آن دیار که طوطی کم از زغن باشد
رسول زمانی نایینی
 

امامزاده سلطان سید علی بن موسی بن جعفر (ع)

مشهور ترین امامزاده نائین سلطان سید علی بن موسی بن جعفر (ع) می باشد.

در باب شهادت این امامزاده روایت های تاریخی نقل کرده اند که در کوپایه اصفهان یکی از مخالفین اهل بیت که با تشیع و علویان سر ستیز داشته،با بیلی بر پیشانی آن جناب زده و فرقش راشکافته است سید علی با فرق شکسته می گریزد ولی ضارب او را تعقیب کرده و پس از تجسس زیاد ما یوس شده و بر می گردد. آن سید برای جلوگیری از خونریزی دستمالی به سر بسته و به مردم نایین پناه می آورد.
ولی از شدت جراحات به شهادت می رسد و تا مدت ها مشهد وی ناشناخته می ماند تا آنکه فردی به نام امیر جلال الدین که خود از سادات بوده در اثنای سفر حج با زائران بیت ا... الحرام به نائین می رسند. در بیرون دروازه نایین یکی از شتران وی از جای بر نمی خیزد در حالی که هیچ ناراحتی نداشته است هرچه شتر را می کشند به جای خود بر می گردد . پس به قصد شکافتن زمین او را نهیب داده تا به کناری رود ، آنگاه زمین را می شکافند تا به سنگ لوحی می رسند که نشان جسد شخصی با جامه سبز و سفید آشکار می گردد.

مصحفی بر سینه اش نهاده و تنها اثر جراحتی بر سرش وارد کرده اند پدیدار می باشد، دستمالی که سید بر سر بسته بود بر می دارند ولی با کمال تعجب مشاهده می کنند که ازمحل آن فوراَ خون فوران می کند، با ملاحظه این وضع دستمال را مجدد بر سر سید بسته و تصمیم میگیرند برمزارس بارگاهی بنا کنند. گنبد و بقعه ای که اکنون بر این آرامگاه باقی است از همان دوران می باشد و برای آنکه عمران و آبادانی امامزاده با مشکلی مواجه نگردد قناتی را تحت عنوان قنات جلال آباد در حوالی نایین احداث نموده و سه دانگ آن را وقف امامزاده کرده و سه دانگ دیگر بران فرزندان خود باقی می گذارند. از آن تاریخ به بعد مردم ، برای تیمّن و تبرّک اموات خود را در محوطه اطراف امامزاده دفن می کنند. قبر میر جلال الدین مزبور در درب شرقی حرم امامزاده واقع است.
حرم امامزاده وسیع با و بر بالای آن گنبدی بزرگ با کاشی های فیروزه ای درخشنده گی خاصی دارد. در مجاورت این حرم مقبره امامزاده گان عالی مقام سید محمد و سید علی (ع) از نواده گان امام سجاد (ع) می باشند.
حاج میرزا عیسی شیخ السلام ، سید محمد رضا مجتهد و حاج ملا محمد حسن در اتاق های اطراف حرم مدفون هستند. اشعاری که در کاشی رواق مطهر منقوش است از میرزا علی تلگرافچی می باشد و در ضلع غربی حرم زائی سرای سنتی نیز وجود دارد.

این گنبد و رواق ک از عرش برتر است خود بارگاه زاده موسی بن جعفـر است
شهزاده معظم سیـد علیـــش نــام جانها فداش نور دو چشم پیمبـر است
از هشت باب خلد که وصفش شنیده ای زان هشت باب یک در عالیش این در است
جسمی که نیست خرم از او زیر خاک به چشمی که نیست روشـن از او کور بهتر است
یک آسمان رحمت و یک چرخ فیض وفضل جا داده در دو ذرع زمین مفعــر است
بوئی که می رسد به مشام از مـزار وی از بوستان زهره زهـرای اطهــر است